Topolski Jerzy Metodologia historii

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W naszych dalszych rozważaniach systemwartości reprezentowany przez badacza1 Por.J.Giedymin O teoretycznym sensie tzw.terminów i zdańobserwacyjnych, w: Teoria i doświad-enie.Warszawa 1966, s.91-110.277interesuje nas na tyle, na ile jest zródłem powstawania dyrektyw, któremożna by nazwać dyrektywami oceniającymi.Warto wyróżnić jeszcze pojęcie informacji pozazródłowych.Oznaczałyby onewszelkie informacje wydobyte z zasobu posiadanej przez historyka wiedzypozazródłowej.Pojęcie informacji pozazródłowej może być, rzecz jasna,scharakteryzowane analogicznie jak pojęcie wiedzy pozazródłowej.Oznaczato rozróżnienie informacji pozazródłowych w sensie ogólnym (potencjalnymi efektywnym) oraz w sensie relatywnym (potencjalnym i absolutnym).Takwięc:(1) Potencjalnymi informacjami pozazródłowymi w sensie ogólnym są teinformacje, które historyk może uzyskać poza informacjami o faktachhistorycznych w ogóle lub tylko wydobytymi ze zródeł historycznych;(2) Efektywnymi informacjami pozazródłowymi w sensie ogólnym są teinformacje, którymi historyk dysponuje (w chwili przeprowadzania badania)poza informacjami o faktach historycznych w ogóle lub tylko wydobytymi zezródeł historycznych;(3) Potencjalnymi informacjami pozazródłowymi w sensie relatywnym sąwszystkie informacje, które mogą służyć do odpowiedzi na dane pytaniebadawcze poza informacjami o faktach historycznych w ogóle lub wydobytymize zródeł informacjami o faktach historycznych;(4) Efektywnymi informacjami pozazródłowymi w sensie relatywnym sąposiadane przez historyka informacje, mogące służyć do odpowiedzi na danepytanie badawcze poza informacjami o faktach historycznych w ogóle lubwydobytymi ze zródeł informacjami o faktach historycznych.Dla analizy procesu badawczego historyka najbardziej wygodne jestposługiwanie się zwężonym pojęciem informacji pozazródłowych.Chodzi tu oefektywne informacje pozazródłowe w sensie relatywnym z wyłączeniemdyrektyw oceniających.3.yR�DAA WIEDZY POZAyR�DAOWEJJest oczywiście tylko jedno ogólne zródło wiedzy pozazródłowej, o którymjuż mó wiliśmy obserwacja rzeczywistości.Dla potrzeb rozważańmetodologicznych potrze bna wydaje się jednak dalsza analiza tegojedynego zródła.Otóż owej obserwacji rzeczywistości (w rozumieniu poznawania w ogóle ibadani; naukowego rzeczywistości) nie dokonuje historyk sam.Dokonująoraz dokonywali teg9@>\\\5&B>>G^AL;B>.540B.5*\&>\B;5?\0., E^B>.B>B%5^D; 9H>B iVa ovvegospotkania uników.Stopień Mpotet^cznoścA, wc\todzącNc\i Vł AB5,0!7.^!' \ p^, ^ "!c ^ ou ^ ^%oYx c^to ^ o ^^.#,C dostatecznie już oparte o wyniki badan szczegółowych(, ZZ j�v latfTą rZeCZyW1ZCie +5&BA0, 0 nie^~/'O33,WC,7^'szczeblu ogólności na gruncie nauk społecznychi wszystkim teoria materializmu historycznego.Zobacz-*nZZ*�*srAatwo dostrzec jak dużą rolę w schemacie tym odgrywają teorie o wysokimszczeblu ogólności składających się na nie twierdzeń.Można przewidzieć,że proces integracji nauki wykorzystywać będzie istniejące lub wyłaniaćnowe teorie łączące punkty widzenia różnych nauk.Teorie te bowiemstanowią niezbędną platformę integracyjną spotykania się wyników badańróżnych dyscyplin.Brzmiące metaforycznie przyrównanie danej nauki czyteorii do platformy integracji oznacza, że z teorii tej lub naukiwypływają takie dyrektywy metodologiczne, które nadają odpowiednikierunek badaniom szczegółowym, ułatwiając zestrąjanie różnorodnychwiadomości, potwierdzających lub w ostatecznym rachunku modyfikującychczy nawet obalających teorie stanowiące punkt wyjścia badania.Im teoriata lub ewentualnie cała nauka jest wszechstronniejsza, a jednocześniesformułowana na odpowiednio wysokim szczeblu uogólnienia, tymrozleglejszą stanowi platformę dla owego spotkania wyników.Stopieńhipotetyczności, wchodzących w grę może być różny; oczywiście lepiej, gdynie jest on zbyt wysoki.Chodzi więc o wybór takich teorii, które byłybydostatecznie już oparte o wyniki badań szczegółowych, a jednocześnie takskonstruowane, by przez reprezentowanie odpowiedniego spojrzenia naprzedmiot badania naukowego mogły być platformą rzeczywiście integrującą,a nie tylko formalną, dla zespolenia wysiłków możliwie jak największejliczby nauk i dla lepszego poznania większego czy mniejszego obszarurzeczywistości.Spośród teorii o najwyższym szczeblu ogólności na gruncie naukspołecznych takie warunki spełnia przede wszystkim teoria materializmuhistorycznego.Zobaczymy to wyrazniej przy omawianiu poszczególnych pojęćzwiązanych z ujęciem dziejów.6XVII.FUNKCJE WIEDZY yR�DAOWEJ I POZAyR�DAOWEJ1.ANALIZA POSTPOWANIA HISTORYKA Z PUNKTU WIDZENIA ROLI WIEDZY yR�DAOWEJI POZAyR�DAOWEJZ poprzedniego rozdziału wyraznie wynika stosunkowo duża rola wiedzypozazród-lowej w postępowaniu badawczym historyka.Dopiero jednak niecobliższe zastanowienie się nad poszczególnymi etapami tego postępowania,przy jednoczesnym zestawianiu roli obu typów wiedzy, może dać wyobrażenieo ich rzeczywistej roli.Przestrzec jednak pragniemy już na wstępie tychwszystkich, którzy chcieliby na podstawie naszej dalszej analizywypowiadać wnioski pomniejszające rolę zródeł w badaniu historycznym.yródło pozostanie zawsze najcenniejszym dobrem historyka, bez którego niemógłby on być historykiem.Nam chodzi jednak o zerwanie z tak częstą nagruncie historii fetyszyzacją zródeł i wiedzy zródłowej fetyszyzacją,będącą w gruncie rzeczy niczym innym, jak przejawem postawydezintegrującej w nauce i świadectwem obrony erudycjonizmu.Rzecz w tym,by nie tracąc z oczu podstawowej (w pewnym sensie) wagi zródeł dlabadania, zdawać sobie sprawę z tego, że same zródła nie wystarczą, jaknie wystarczy również sama erudycja historyczna.Chodzi o zdawanie sobiesprawy z tego, że informacje zródłowe mają tym większą zdolność mówienia,im bardziej różnorodne pytania będziemy im stawiali; to zaś wymagawszechstronnej wiedzy.Schematycznie rolę wiedzy zródłowej i pozazródłowej można przedstawić woparciu o poniższy schemat.1 ' i ' ' r ' 'Wiedza pozazródłowa Wiedza pozazródłowaWiedza pozazródłowa Wiedza pozazródłowa' ' �% i ' ' ''Wybór dziedziny badania Postawienie pytaniaUstalanie faktów historycznych Wyjaśnianieprzyczynowe *- Odpowiedz (nowa informacjaiWiedza zródłowa287Z wyborem dziedziny badania i postawieniem pytania wiąże się przedewszystkim problem selekcji.Kryteria selekcji pozostają zaś w ścisłymzwiązku z danym systemem wartości (będącym funkcją wiedzy ludzkiej).Zmiana systemu wartościowań prowadzi z reguły do zmian w przyjmowanychkryteriach selekcji, a poza tym do zmian w zakresie założeń pytania isposobu wyjaśniania.W dokonywaniu wyboru dziedziny badania nie mamyjeszcze do czynienia z informacjami zródłowymi, bowiem jeszcze dorozpatrywania danego problemu nie przystąpiliśmy.Sam ów problem(pytanie) nie został jeszcze sformułowany [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Formularz