Kant Prolegomena do wszelkiej przyszlej metafizyki

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Przedmiot pozostaje sam w sobie zawsze nieznany; jeżeli jednakpowiązanie przedstawień, których on dostarcza naszej zmysłowości,jest przez pojęcie intelektu określone jako powszechnie ważne, to25Dosłownie: �dla naszego podmiotu� ( f�r unser Subjekt ) (I.K.)51przez ten stosunek zostaje określony przedmiot, a sąd jestprzedmiotowy.Wyjaśnijmy to bliżej.%7łe w pokoju jest ciepło, że cukier jestsłodki, piołun zaś wstrętny26, są to sądy ważne tylko podmiotowo.Nie wymagam wcale, abym był zawsze tego zdania, lub żeby każdyinny człowiek był tego samego zdania, co ja.Sądy te wyrażają tylkopewien stosunek dwóch wrażeń do tego samego podmiotu,mianowicie do mnie samego, a i to tylko w moim obecnym staniespostrzegania, i dlatego też nie mają one posiadać ważności dlaprzedmiotu.Sądy takie nazywam sądami spostrzeżeniowymi.Zupełnie inaczej rzecz się ma z sądem doświadczeniowym.Czego do-świadczenie uczy mnie w pewnych okolicznościach, tego uczyć mniemusi zawsze, i także każdego innego; ważność jego nie ogranicza siędo podmiotu lub chwilowego jego stanu.Dlatego wypowiadamwszystkie tego rodzaju sądy jako przedmiotowo ważne.Np.gdymówię: �powietrze jest sprężyste�, to sąd ten jest na razie tylkospostrzeżeniowy, odnoszę tylko dwa wrażenia w moich zmysłach dosiebie.Jeżeli zaś chcę, żeby sąd ten nazywał się doświadczeniowym,to wymagam, by to powiązanie podlegało warunkowi, który czynije powszechnie ważnym.Chcę więc, ażebym ja zawsze i żeby takżekażdy inny musiał w tych samych okolicznościach podzielaćkoniecznie to samo spostrzeżenie.[300] � 20Będziemy przeto musieli zanalizować doświadczenie w ogóle,ażeby zobaczyć, co się zawiera w tym wytworze zmysłów i intelektu i26[przyp.Kanta]: Chętnie przyznaję, że przykłady te nie przedstawiajątakich sądów spostrzeżeniowych, które stad by się mogłykiedykolwiek sądami doświadczeniowymi, nawet gdybyśmy dodali donich pojęcie intelektu; albowiem sądy te odnoszą się tylko do uczucia,które każdy uznaje tylko za podmiotowe t które przeto nigdy niepowinno być przypisane przedmiotowi, i dlatego też nigdy nie mogąone stać się przedmiotowymi.Chciałem tylko na razie dać przykładsądu, który jest ważny jedynie podmiotowo i nie zawiera w sobieżadnej podstawy do koniecznej ważności powszechnej, a przez to i doodnoszenia się do przedmiotu.Przykład sądów spostrzeżeniowych,które dzięki dołączonemu pojęciu intelektu stają się sądamidoświadczeniowymi, podam w następnym przypisie.52w jaki sposób jest też możliwy sąd doświadczeniowy.U podstawyznajdują się tu dane naoczne, których jestem świadom, tj.spo-strzeżenie (perceptio) należące tylko do zmysłów.Jako drugi czynniknależy tu również sądzenie (które tylko intelektowi przysługuje).Otóż to sądzenie może być dwojakie: po pierwsze, gdy tylkoporównuję spostrzeżenia i łączę je w świadomości mego stanu, lub powtóre, gdy je łączę w ogóle w jednej świadomości27.Pierwszy sąd jesttylko sądem spostrzeżeniowym i posiada ważność podmiotową;przedstawia on jedynie powiązanie spostrzeżeń w moim stanieumysłu, bez odniesienia do przedmiotu.Dlatego też do [uzyskania]doświadczenia nie wystarcza, jak to sobie pospolicie wyobrażają,porównywać spostrzeżenia i wiązać [je] za pomocą sądzenia w[pewnej] świadomości.W ten sposób nie powstaje żadna powszechnaważność i konieczność sądu, dzięki którym jedynie może on byćprzedmiotowo ważny i być doświadczeniem.A więc jeszcze całkiem inny sąd najpierw się dokonuje, zanimze spostrzeżenia może powstać doświadczenie.Dana naoczność musibyć podciągnięta pod pewne pojęcie, które określa formę sądzenia wogóle w odniesieniu do naoczności, empiryczną świadomośćnaoczności wiąże w ogóle w jednej świadomości28 i przez to sądomempirycznym nadaje powszechność.Pojęcie tego rodzaju jest czystympojęciem intelektu a priori, które nie czyni nic innego, jak tylko wogóle wyznacza naoczności sposób, w jaki można jej użyć dosądzenia.Jeśli tego rodzaju pojęciem będzie pojęcie przyczyny, tookreśla ono ze względu na sądzenie w ogóle tę daną naoczność,która jest pod nie podciągnięta, np.naoczność powietrza, amianowicie, że pojęcie powietrza w stosunku do rozprężania służyw sądzie hipotetycznym za poprzednik w stosunku do następnika.27W oryginale: �oder zweitens, da ich się in einem Bewusstsein�berhaupt verbinde�.Niektórzy neokantyści marburscy łączą owo��berhaupt� z �Bewusstsein� i czytają to zdanie: �lub po wtóre, gdyłączę je w świadomości w ogóle� [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Formularz