[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Towłaśnie człowiek jak czytamy jest bytem, wraz z którym nicość pojawia się w świecie"37.Dokładniejmówiąc; nicość pojawia się wraz, z człowiekiem, poniewa\ to człowiek jest nicoś cią.Egzystencja, czyli ludzki sposób bytowania, zasługuje zdaniem Sartre^ na miano nicości, gdy\ polega na nie-byciu bytem, na bezustannym.wyrywaniu się" z bytu, na dystansowaniu się i przekraczaniu tego, co dane,zastane i bytowo niezale\ne.Taki właśnie jest sposób istnienia świadomości, którą jak ju\ wspominałamSartre określał tak\e za pomocą pojęcia bytu dla-siebie".Zwiadomość jest dla-siebie", Sdy\ zawsze jest ona świadoma siebie samej (choć najczęściej jedynie w sposób nietetyczny i niezwerbalizowany).Wprzeciwieństwie do bytu.w-sobie", który jest tym, czym jest", stale ze sobą to\samy i we-wnętrzniejednorodny, byt dla-siebie" jest zawsze dwoisty"; ka\de ludzkie działanie w świecie, ka\dy akt naszejprerefleksyjnej świadomości od razu jest wewnętrznie rozdwojony: jest odkrywaniem bytu36 Por.na przykład C.E.Magny.Systeme de Sartre.W.C.E.Magny: Littlrature et cńtiąue.Payot, Paris 1971, s.85-87.J.-P.Sartre: ltre., op.cit, s.59.136ROZDZIAA y(w takiej czy innej jego postaci) i jednocześnie doświadczeniem siebie jako czegoś innego, ni\ ów byt.By opisaćten wewnętrznie rozdarty podwójny sposób istnienia, Sartre przywołuje paradoksalną z po\ogi formułę: byt dla-siebie" nie jest tym, czym jest i jest tym, czym nie jes t"38.Ta moc neantyzowania bytu w-sobie", odrywania się od tego wszy.stkiego, co jest i rzucania się" ku tenwi,czego jeszcze nie ma, to\same jest z tym pisze Sartre co filozofowie zawsze nazywali wolnością.Jednaktrzeba zauwa\yć, \e zaproponowane w L'Etre.pojmowanie wolności ró\ni się od ujęć, które odnaJezć mo\emyw większości koncepcji filozoficznych; odbiega tak\e od obiegowych wyobra\eń na temat wolności.Wolnośćnie jest bowiem dla Sartre'a ty m, do czego człowiek dą\y lub o co powinien walczyć; nie jest te\ czymś, como\na by osiągnąć w mniejszym lub większym zakresie; nie jest wreszcie tak\e przywilejem przysługującymjednym, a niedostępnym dla innych ludzi.Gdybyśmy chcieli w tradycji filozoficznej szukać koncepcjizawierającej bliskie Sartrowskiemii pojmowanie wolności, to najwłaściwsze byłoby przywołanie stoicyzmu.W1974 roku Sartre wprost przyznawał, \e pisząc L'tre.podobnie jak stoicy wierzył, \e ka\dy człowiek zawszejest wolny39.Nie jest tak czytany w L'tre. \eby człowiek najpierw po prostu był człowiekiem, a potemjeszcze dodatkowo był lub nie był, albo czasami tylko b^wał wolny.Wolność nie jest jedną z wieluwłaści-wości przysługujących egzystencji.Nie da się ona w ogóle odró\nić od bytu ludzkiego, bowiemegzystować to właśnie znaczy: być wolnym.Zwiadomość, egzystencja, byt dla-siebie", nicość i wolność wszystkie te pojęcia są w koncepcji Sartre'aró\nymi określeniami słu\ącymi do opisu jednego i tego samego zjawiska: bytu ludzkiego; człowiek, jeślipodejmuje refleksję i chce siebie zrozumieć, to w tych właśnie kategoriach musi o sobie pomyśleć.'Wartopamiętać o tym ontologicz-nym (a nie: metafizycznym) charakterze Sartrowskich rozwa\ań, gdy napotykamystwierdzenia całkowicie niezgodne z naszymi potocznymi intuicjami jak choćby to, \e nawet w więzieniuczłowiek jest zawsze absolutnie wolny.Sartre wyraznie odró\nia proponowane przez siebie ontologiczne, filozoficzne i techniczne" pojęcie wolności od empK38 Tam\e, s.94.39 S.de Beauvoir: Entretiens., op.cit. s.453.logia jako wprowadzenie do psychoanalizy egzystencjalnej ________137znego" jej zrozumienia, które najczęściej \itozsamia wolność z mo-irvvością urzeczywistnienia wybranych przezsiebie celów40.Nie twier-bynajmniej zarzekał się Sartre \e więzień mo\e wyjść z ięzienia, kiedy tylkozechce.W znaczeniu filozoficznym wolność oz-acza autonomiczny, niczym nie zdeterminowany wybór własnejpo-taWy wobec świata, wobec zastanej sytuacji i wobec tego wszystkiego, C0 się nam przydarza41
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
