[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ono dyktuje staroście porę rozpoczęcia i zakończenia pracy, lecz okrutny nadzorca nie słucha nakazów przyrody i zwalnia chłopów do domów "z ostatnim mrokiem".Przyroda w literaturze renesansowej - i nie tylko w tym okresie - stanowi pretekst dla wypowiadania myśli nurtujących człowieka.Z drugiej strony człowiek ulega urokowi przyrody i czuje się w obowiązku wyrazić swój zachwyt dla niej.23.Jakie związki łączą odrodzenie z kulturą antyczną?W pierwszych wiekach naszej ery dorobek kultury grecko-rzymskiej został odrzucony, jako pogański.Jednak, gdy chrześcijaństwo zwyciężyło ostatecznie, w kulturze europejskiej zaczęto obserwować zainteresowanie antykiem i jego dziedzictwem kulturowym.Nawet teologia chrześcijańska przyswoiła sobie filozofię Platona i Arystotelesa - dwóch najwybitniejszych myślicieli greckich.Największe zainteresowanie antykiem przypada na czasy odrodzenia, kiedy z dorobku tej starożytnej kultury i literatury zaczęto czerpać wiedzę o człowieku i kształtować ideał człowieczeństwa oparty na antycznych wzorach.Poznawanie kultury oraz literatury greckiej i rzymskiej stało się pasją wielu humanistów, także polskiego pochodzenia.Wyjeżdżali oni na studia do Włoch i tam w dorobku antyku odnajdowali wartości bliskie ludziom swej epoki.Te dążenia, mające na celu wszechstronny rozwój osobowości człowieka poprzez poznanie kultury antycznej i przejmowanie z niej wzorów postępowania i twórczości, określa się mianem humanizmu.Prąd umysłowy tak nazwany zalecał radość życia ziemskiego, kult człowieka, umiłowanie piękna i przyrody, patriotyzm.Humanizm wkrótce stał się głównym nurtem epoki.Podnosił godność człowieka i budził wiarę w potęgę jego rozumu, obalał dotychczasowe autorytety filozoficzne i teologiczne, za podstawowe zadanie nauki uznawał poznanie człowieka i praw rządzących przyrodą.Hasłem humanizmu stało się stwierdzenie greckiego poety i komediopisarza Terencjusza: "Jestem człowiekiem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce."Nieomal wszyscy pisarze i poeci polscy doby odrodzenia przejęci byli ideami humanizmu, prawie wszyscy studiowali we Włoszech - kraju będącym kolebką renesansu europejskiego.Mikołaj Rej nie studiował wprawdzie, ale był samoukiem, czytał i przyswoił sobie poglądy rzymskich filozofów: Seneki i Cycerona.W "Żywocie człowieka poczciwego" podkreślał, że cnota, czyli życie zgodne z zasadami moralnymi, stanowi o wartości człowieka.Rej kochał życie, czerpał z niego radość i taką postawę zalecał swoim współczesnym jako humanista.Głównym przedstawicielem odrodzenia w Polsce był Jan Kochanowski.Cała jego twórczość, pogląd na życie i świat, wyrosły z kręgu kulturowego antyku.Studiował oczywiście w Padwie, tam powstały dojrzałe już utwory poetyckie pisane po łacinie.Niedoścignionym wzorem dla Kochanowskiego był Horacy - twórca pieśni zwanych też przez badaczy literatury odami.To za Horacym powtarza niejako "Carpe diem" (chwytaj dzień), kiedy w jednej ze swych pieśni stwierdza: "Miło szaleć, kiedy czas po temu".Bliskie są Kochanowskiemu poglądy Epikura, który sławił brak cierpienia, oddawanie się przyjemnościom.Miłość, zabawa, piękno przyrody, pogodna zaduma nad światem i sensem życia ludzkiego - oto dziedziny, które sławił Kochanowski idąc za przykładem poetów i filozofów starożytnych.Zafascynowała go też filozofia stoicka zalecająca umiar i spokój ducha zarówno w chwilach szczęśliwych, jak i w tragicznych.Powołując się na nią w "Trenie IX" skarżył się, że został zrzucony z "ostatnich schodów" tej nauki.Bardzo często w wierszach Kochanowskiego pojawia się natura rozumiana - zgodnie z antyczną tradycją - jako wzór doskonałego piękna.To natura inspiruje poetę do filozoficznych rozmyślań na temat sensu życia.W "Pieśni świętojańskiej o Sobótce" natura staje się tłem dla modelu życia szlachcica - ziemianina.Obraz takiego życia przypomina twórczość greckiego poety Teokryta i rzymskiego Wergiliusza, którzy w swoich sielankach także sławili beztroskie życie prostych ludzi na łonie natury.Również z antyku płynie przekonanie poety o wyjątkowości człowieka obdarzonego talentem poetyckim.Horacy uważał poetę za wybrańca posiadającego boską moc tworzenia i Kochanowski podpisuje się pod takim poglądem mówiąc o sobie w pieśni: "Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony.".Nie tylko filozofia starożytna obecna jest w twórczości Jana z Czarnolasu.Częstym motywem w jego twórczości są mity i postacie mitologiczne.Tematem "Odprawy posłów greckich" jest zapowiedź klęski Troi - kończącej mitologiczną wojnę trojańską.Motyw ten zaczerpnął poeta z "Iliady" Homera - dzieła, które znał doskonale i nawet fragmenty jego przekładał na język polski.W dramacie tym pozostał autor wierny zasadom budowy tragedii greckiej.W utworach Kochanowskiego aż roi się od postaci mitologicznych: "żelaznego Marsa" widzimy w "Pieśni o spustoszeniu Podola", leśnego bożka Proteusa - we fraszce "Do gór i lasów", nić Ariadny - we fraszce "Do fraszek", "hesperyjski sad" - we fraszce "Na lipę"
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
