Victor Klemperer LTI Notatnik filologa

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Zapewne odgrywa też tutaj rolę chęć sprawniejszego i szybszego wyrażania myśli - tasama, która słowo Lastwagen [samochód ciężarowy] zastępuje słowem Laster, a z samolotubombowego [Bombenflugzeug] robi bombowiec [Bomber], i której ostateczną konsekwencją jestpodstawienie skrótu w miejsce słowa.Tym sposobem ciąg Lastwagen, Laster, LKW odpowiadanormalnemu stopniowaniu od stopnia równego do najwyższego.Tak że ostatecznie całaskłonność do używania superlatywu, a biorąc najogólniej, cała retoryka LTI wywodzi się zzasady ruchu.I otóż teraz wszystko to ma się przestawić z ruchu na bezruch (i ruch wsteczny)! CharlieChaplin osiągał swój najbardziej komiczny efekt w momentach, kiedy spiesznie uciekajączastygał nagle i niespodziewanie w nieruchomej pozie ustawionej w westybulu figury z brązu czydrewna.LTI nie może się ośmieszyć, nie może zastygnąć, nie może przyznać, że jej wzlotprzemienił się w spadanie.Odezwa do armii na Wschodzie rozpoczyna zabiegi maskujące, którecharakteryzują ostatnią fazę LTI.Oczywiście maskowanie istniało od początku; jednakże aż dotej chwili było to maskowanie zbrodni - od rana dnia dzisiejszego odpowiadamy ogniem naogień nieprzyjaciela , brzmią słowa pierwszego komunikatu wojennego - odtąd zaś jest tomaskowanie bezsilności.Przede wszystkim trzeba przesłonić sprzeczne z zasadą słowa front pozycyjny , trzebaunikać fatalnego wspomnienia nie kończących się walk pozycyjnych z pierwszej wojnyświatowej.Tym razem nie mogą się one absolutnie pojawić, podobnie jak nie może się pojawićna stole brukiew z tamtych czasów.LTI wzbogaca się więc teraz o trwały zwrot: ruchomawojna obronna.Jeśli już musimy przyznać, że zepchnięto nas w defensywę, to przynajmniej zapomocą przymiotnika zachowujemy to, co w nas najistotniejsze.Nie bronimy się też w ciasnocieokopów, lecz prowadzimy walkę z dużą swobodą manewru przestrzennego w potężnej twierdzy ina jej przedpolu.Nasza twierdza zowie się Europa, a przez jakiś czas mówi się wiele oafrykańskim przedpolu.Przedpole jest z punktu widzenia LTI słowem podwójnie udanym: zjednej strony wskazuje ono na swobodę ruchu, jaka nam pozostała, z drugiej zaś daje już dozrozumienia, że może oddamy afrykańskie pozycje, co wcale nie będzie oznaczać oddania tego,co istotne.Pózniej z twierdzy Europy zrobi się twierdza Niemcy, a na samym końcu twierdzaBerlin - zaiste, na ruchu nie zbywało armii niemieckiej również w pózniejszej fazie wojny.%7łe byłto ustawiczny ruch wstecz - o tym nigdy wprost nie mówiono, ten fakt był ukryty za szeregiemzasłon, słowa klęska i odwrót , nie mówiąc już o słowie ucieczka , nie zostały nigdywypowiedziane.Zamiast klęska mówiło się R�ckschlag [uderzenie wsteczne, odrzut, odskok] - tobrzmi mniej definitywnie; zamiast uciekać odrywano się tylko od nieprzyjaciela; nigdy nieudawało się nieprzyjacielowi przełamać frontu, mógł się najwyżej weń włamać, w najgorszymrazie głęboko włamać; takie włamania były odparowywane [aufgefangen], blokowane[abgeriegelt], jako że mieliśmy front elastyczny.Od czasu do czasu następowało potem -dobrowolnie, i żeby pozbawić nieprzyjaciela ewentualnych korzyści z tego włamania - skrócenielub wyrównanie frontu.Dopóki te strategiczne posunięcia odbywały się na terenach obcych, nie było potrzeby,aby szerokie masy narodu orientowały się co do ich wagi.Jeszcze wiosną 1943 roku (w Reichuz 2 maja) Goebbels mógł sobie pozwolić na lansowanie wdzięcznego eufemizmu: Naperyferyjnych odcinkach naszych działań wojennych mamy tu i ówdzie nieco osłabionąodporność.Użyte w tym zdaniu słowo anf�llig stosuje się do ludzi, którzy, są skłonni dozaziębień i rozstrojów żołądka, lecz absolutnie nie do osób poważnie cierpiących i poważniezagrożonych.Ale nawet tę osłabioną odporność potrafił Goebbels tak przerobić, że okazała sięona jedynie nadwrażliwością z naszej strony i chełpliwością ze strony nieprzyjaciela: otóżNiemcy są jakoby tak rozpieszczeni długą serią zwycięstw, że reagują przesadnie na wszelkieofensywne zachowanie wroga, gdy tymczasem nawykli do cięgów nieprzyjaciele chwalą sięhałaśliwie każdym najmniejszym nawet peryferyjnym sukcesem.Obfitość tych maskujących słów zdumiewa tym bardziej, że pozostaje przecież wjaskrawej sprzeczności ze znanym skądinąd, wrodzonym i zasadniczym ubóstwem LTI.Niebrakowało tu nawet pewnych skromnych figur symbolicznych, oczywiście nie własnegopomysłu.G�n�ral Danube, który naczelnemu wodzowi Napoleonowi zagrodził drogę podAspern, posłużył naczelnemu wodzowi Hitlerowi jako wzór dla postaci Generała Zimy,osobistości szeroko spopularyzowanej i mającej kilkoro potomstwa - pamiętam tylko, że był tamGenerał Głód, ale na pewno spotkałem się z innymi jeszcze alegorycznymi generałami.Trudności, którym nie sposób było zaprzeczyć, nazywały się bardzo długo Engpass [przesmyk,wąskie gardło] - niemal równie szczęśliwie dobrane słowo jak przedpole, bo i tutaj narzuca się odrazu myśl o ruchu [przeciskaniu się].Pewien korespondent z wyczuciem językowymwyeksponował to kiedyś zręcznie, umieszczając to metaforycznie wyświechtane słowo w jegodawnym kontekście.Mówił on o kolumnie pancernej, która się odważyła zapuścić w przesmykmiędzy polami minowymi [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Formularz