Majchrowski Zbigniew Poezja jak otwarta rana

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Pełnia pod postacią chimery i androgyne jawi się jako fa-scynujące.monstrum.Chimera jak mówi Gautier śni się każdemu poecie, androgynia mówi Peladan jest,,płcią par excellence artystyczną.Zatem coś jeszcze: skojarzenie sztuki z rozkoszą.Tak, tomusiało cieszyć się wzięciem wśród modernistów! Próbę zsocjologizowania tej fascynacjipodejmuje Maria Podraza-Kwiatkowska w eseju Salowe i androgyne.Mizoginizm a emancy-pacja.Pisze ona o kryzysie dotychczasowego systemu panieńskiej edukacji i patriarchalnegomodelu rodzinno-obyczajowego oraz o narastającym ruchu emancypacyjnym kobiet.Moder-nistyczny mizoginizm poza oczywistą inspiracją filozoficzną Schopenhauera jest właśnieprzejawem zaniepokojenia tym ruchem i jego ewentualnymi konsekwencjami ( obawa przedkonkurencją , obawa przed zemstą przeciwnika ).W literaturze mizoginiczny niepokójprzybiera postać kobiety-modliszki, kobiety-wampira, kobiety-demona.W centrum zaintere-sowań socjologów staje problem małżeństwa.Krytyka stosunków rodzinno-obyczajowychprzynosi ważne rezultaty: w miejsce modnej walki płci pojawia się idea nowego człowieka.Symboliczny wzór podsuwa tradycja mitologiczna.Jest nim właśnie androgyne. �Dwój-jedność�, �Homme-femme�, �androgyne� symbol idealnego człowieka przyszłości, sym-bol zgody i pojednania, stanowi przeciwwagę dla symbolu Salome-modliszki-demona-wampira. 126Pensjonarka skandal poznawczyRomantyczny stereotyp pożegnania żołnierza z dziewczyną symbolizuje w istocie niemalcały ówczesny scenariusz damsko-męski.Rozstanie kochanków to zarazem podział ról wzależności od płci: przeznaczeniem mężczyzny jest porzucenie domu i wieczna tułaczka,przeznaczeniem kobiety kultywowanie tego, co domowe, i ciągłe oczekiwanie.W systemie literatury polskiej ukształtowanym przez romantyzm na ogół odmawiano ko-biecie prawa do biografii.Biografia to podróż, a kobietę skojarzono z domem.Podróż we-wnętrzna i przestrzenna (lub choćby tułaczka) stała się niemal wyłącznym przywilejem męż-czyzny.Na biografię romantycznego bohatera składa się cała sekwencja kolejnych wtajemni-czeń i przełomów (Kordian, Wacława dzieje), w życiu romantycznej Dziewicy więcej znaczydrukowany romans i lustro (Dziady, cz.I).Aby zdobyć biografię, trzeba było dziewczyniezostać Emilią Plater.Jednak ten rodzaj emancypacji był zaledwie stylizacją (spotęgowanąprzez legendę) biografii na męskie podobieństwo, a nie rzeczywistym uczłowieczeniem126M.Podraza-Kwiatkowska, Salowe i androgyne.Mizoginizm a emancypacja, w: Mło-dopolskie harmonie i dysonanse, op.cit., s.244-245.68kobiety.Drastyczne pytanie literatury polskiej: jak dać szansę pełni człowieczeństwa kobie-cie? pozostaje więc nadal aktualne.Widzimy, jak wyłania się kolizja życia w podróży i życia przed lustrem jako dwóchróżnych męskiego i kobiecego figur egzystencji.Podróż, która jest tułaczką, dążeniem,poszukiwaniem konstytuuje mężczyznę; lustro, które utrwala jedno odbicie określa ko-bietę (dlatego Narcyz jest sfeminizowany).Wędrówka poprzez zmiany pejzażu zewnętrz-nego i wewnętrznego (zasada correspondances) stwarza tożsamość w wielokrotnych meta-morfozach.Lustrzane odbicie, które jest formą uwięzienia osobowości przez związanie jej zwłasnym sobowtórem, daje tożsamość w trwaniu.Podróż i lustro to antagonizm męskiej eks-pansji i kobiecej intymności,127 antynomia zmienności i niezmienności, dążenia i trwania,emigracji i domu.Powraca w tym momencie już wcześniej sformułowany inwariant: anty-nomia bytu ku metamorfozie i bytu zadomówionego.Widzimy teraz, że Komornicka odrzucając zwierciadło i wybierając życie ku metamorfozie niejako musiała uznać się zamężczyznę.Nie była to zatem dobrowolna stylizacja biografii (casus Platerówny) ani łatwymodernistyczny histrionizm, lecz konsekwencja tragicznego wyboru wewnętrzny n a k a zsamej antynomii, przypisującej każdej płci określone i jedynie dozwolone formy poznaniaświata.Terror antynomii sprawia, że naruszyć tabu poznania znaczy w przypadku kobiety naruszyć własną płeć. Zwiat dzieli się na smutną szlachetność i rozkoszny brud.Kobiety mają do wyboru tylkojedno lub drugie, mężczyznom wolno swobodnie przechodzić od jednego do drugiego.Tylkoto.l to jest ta rzecz, której nie mogę znieść jak największej niesprawiedliwości (5XI1899).128 Antynomię człowieka i płci, którą w przypadku mężczyzny neutralizuje męskalicencja obyczajowa odczuwałaby zatem w całej drastyczności dopiero kobieta.O ile bo-wiem mężczyzna znajduje się jakby poza dobrem i złem, o tyle kobieta jest wyraznie nace-chowana moralizmem.Pełnia człowieczeństwa, utożsamiona z mężczyzną, jest poza zasię-giem kobiety. Nigdy nie staniemy się zupełnymi mężczyznami, chociaż zadławimy cechykobiece lepiej więc rozwijać je w sobie i stawać się coraz wybitniej i swoiściej kobietami(22 VII 1900).Wszystko to formułuje piętnastoletnia Zofia Nałkowska w swym pensjonar-skim dzienniku.Bo też jest to pensjonarka obdarzona świadomością własnej pensjonarskości!Dorastająca Nałkowska posiada zdolność uczestniczącego przeżywania, a zarazem tematyza-cji własnych doświadczeń, nieustannej autoobserwacji przeprowadza paraliteracką operacjępoznawczą na sobie samej.Jeśli niedomogiem literatury polskiej jest brak odpowiednika francuskiego kanonu ero-tycznego od Sade a poprzez Lautr�amonta po Bataille a to kto wie, czy jej szansą nie jestwłaśnie ów utajony pokład literatury intymnej i zapomniany bunt feministyczny?Ukonstytuowanie się systemu literatury (i całej kultury) polskiej jako zespołu opozycji wrodzaju: tyrtejskość orfickość, tragiczność idyllizm (żołnierz gospodarz, kombatant cywil) doprowadziło do konfliktu między człowiekiem a ,,Polakiem , najdobitniej chybawypowiedzianego przez Gombrowicza. Historia zmusiła nas do hodowania w sobie pew-nych tylko cech naszej natury i jesteśmy nadmiernie tym, czym jesteśmy jesteśmy [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Formularz