Stomma Ludwik

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Zbliżonych pytań więcej.2 Ahistoryzm tak krańcowy, że skłaniającydo powtórzenia dosadnego komentarza Alfreda Louisa Kroebera, dotyczącego najmodniejszejzresztą orientacji psychologicznej w etnologii tzw.szkoły kultury i osobowości , za fundato-rów i ojców duchowych której uznaje się powszechnie Gregory Batesona, Ruth Benedict,Abrama Kardinera, Ralpha Lintona, Margaret Mead, Donalda S.Pitkina i George A.DeVosa:Niektórzy entuzjaści kultury i osobowości nie wiedzą prawie nic o historii kultury w istocie mogli prawdo-podobnie nigdy nie rozważać sytuacji kulturowej z rzeczywiście kulturowego punktu widzenia i mogą po prostu te-go nie umieć.Raduje ich osobowość, która bezpośrednio spotykana w naszym życiu codziennym, może być z ła-twością rozważana w sposób potoczny bez tej szerokiej wiedzy i dyscypliny intelektualnej, jaka konieczna jest dotego, aby sensownie zajmować się kulturą konieczna choćby dlatego, że kultura jest zawsze po części wytworemponadindywidualnym i historycznym.Podejście ahistoryczne czy nawet antyhistoryczne ciągle szeroko panuje wnaszym kraju [USA przyp.LS].Zdajemy się wierzyć, że nasze sukcesy jako narodu płyną stąd, że nasza historiajest tak krótka.Takie stanowisko prawie na pewno przyczyniło się do sukcesów podejścia nakazującego rozumiećkulturę za pośrednictwem osobowości.Opisana postawa nie ma odpowiednika w żadnym kraju europejskim, gdyżwartość wiedzy historycznej jest tam uznawana bez zastrzeżeń.506503Jahoda op.cit., s.98.504S.Jachowicz Andzia, w.1-2.505Ibidem, w.3-4.506Kroeber op.cit., s.357 (tłumaczenie poprawione).68Nolens volens nasuwają się słynne słowa Edwarda Evans-Pritcharda: Opierać tezy z zakresuetnologii na ustaleniach psychologów, to tak jakby budować domy na piaskach.507 Skądinądszkoda jednak i tych domów i tych piasków.Toż czytając np.prace Jerome S.Brunera na tematwartości i potrzeb jako czynników organizujących spostrzeganie508 lub Eugene Galanter, GeorgeA.Millera i Karla H.Pribrama o planach stosowanych podczas zapamiętywania,509 ma się całyczas poczucie błądzenia po rubieżach tajemnic izolacji świadomościowej.Jeszcze parę kroków.Ale właśnie tych parę kroków nie zostaje zrobionych.Klasyczna psychologia nie potrafi wciążodkryć dla siebie kultury, a cóż dopiero mówić o zrozumieniu kulturowych determinant postaw ipercepcji.Choć więc nie powinno ulegać wątpliwości, że przynajmniej jedno z wyjaśnień kultu-ry lub też wyjaśnienie jednego z jej aspektów musi być kiedyś podjęte w wymiarze psycholo-gicznym, perspektywa ta jawi się nadal jako niezmiernie trudno wykonalna i odległa. Jak do-tąd, kultura przyczyniła się bardziej do uczynienia osobowości zrozumiałą dla psychologów, niżodwrotniej. 510 Cóż więc z tego, iż pod koniec swego życia ogłosił Edward Sapir, iż jedyną na-uką mogącą wyjaśnić związki przyczynowe w obrębie kultury jest psychiatria.Trudno wiążącostwierdzić, czy była to reakcja na osobiste niepowodzenia ,511 jak sugeruje Alfred LouisKroeber.Jedno jest wszelako pewne: inspirujący dorobek Edwarda Sapira, ten dorobek, do któ-rego z czystym sumieniem odwołuje się współczesna etnologia, nie objął żadnej z jego póznychprac dotyczących teorii osobowości. Istotą rzeczywistości jest s e n s.Co nie ma sensu nie jest dla nas rzeczywiste.Każdy frag-ment rzeczywistości żyje dzięki temu, że ma udział w jakimś s e n s i e uniwersalnym. 512 tencytat z Mityzacji rzeczywistości Bruno Schulza, stanowiący zasadne motto książki Joanny i Ry-szarda Tomickich Drzewo życia,513 otwierać mógłby również każdą z antropologicznych pracreprezentantów kierunku fenomenologicznego (Mircea Eliade, Gerardus van der Leeuw, GustawMensching, Rudolf Karl Ludwik Otto, Lars Olof S�derblom).Do najważniejszych założeń tejorientacji zaliczyć bowiem należy przeświadczenie, iż mityczne i symboliczne doświadczenieświata jest stałym i rudymentarnym składnikiem życia ludzkiego, a opozycja sacrum profanumrównoważna jest w swej istocie opozycji rzeczywiste nierzeczywiste (sensowne bezsensowne).Innymi słowy: życie ludzkie rozgrywa się jak gdyby w dwóch wymiarach doczesnym i sakral-nym, przy czym wymiar doczesnego stawania się o tyle tylko ma sens, o ile partycypuje wwieczności relacjonuje i powtarza archetypiczną historię świętą. Na wszystkich poziomachludzkiego doświadczania, nawet tych najbardziej prostych archetyp nadaje właśnie wartość eg-zystencji i tworzy wartości kulturowe 514 stwierdza Mircea Eliade.�w archetyp (nie mylić zpojęciem archetypu w gnostycznym systemie psychologii Carla Gustawa Junga) dany jest czło-wiekowi za pośrednictwem hierofanii, a więc dowolnych elementów kosmosu (stąd układTraktatu o historii religii Mircea Eliadego, gdzie katalog hierofanii relacjonuje niejako kolejnesfery rzeczywistości) mogących w dowolny sposób, w dowolnym miejscu i czasie objawić sa-crum.Tak przedmiot, sposób, miejsce i czas są tu kwestiami drugorzędnymi; najwyższej wagijest natomiast ustalenie, iż świętość objawia się zawsze za pośrednictwem elementu doczesnegoi postrzegalnego, realnego w empirycznym tego słowa znaczeniu.W konsekwencji bowiem sa-crum uznać należy za nieosiągalny abstrakt, czystą kategorię a priori, zaś objawiająca je wpraktyce hierarchia musi mieć charakter ambiwalentny ujawniać przenikanie się racjonalnego iirracjonalnego, dialektykę sacrum i profanum.Nie można się więc dziwić, że również postawa507Cyt.za: R.Bastide Psychologie et Ethnologie, [w:] Ethnoloie g�nerale, Paris 1968, s.1638.508J.S.Bruner Poza dostarczone informacje, Warszawa 1978, s.99-120.509G.A.Miller, E.Galanter, K.H [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Formularz