[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Mit zmartwychwstania (ciało M arka znika z grobu), przełamujący strach przed śmiercią, stawał się podstawą nowej, atrakcyjnej wiary.Spisanapo śmierci M arka księżycowa ewangelia (wyraznie przez %7łuławskiego stylizowana na język Biblii) ogłasza:Nie martwcie się tedy, bracia moi, i nie frasujcie, iż jesteście opuszczeni, gdyż owszem,weselić wam się należy, iż on srogą śmiercią swoją prawdę przypieczętował i dobrej sprawieżycia swojego dał ostatnie świadectwo, a dla nas przykład zostawił, jako się idzie bez trwogiku dziełu swojemu, i zaś dał nadzieję, że jest ze śmierci odrodzenie46.46 J.%7ł u ła w sk i, Zwycięzca.Kraków 1987, s.320. JERZY %7łUAAWSKI: MODERNISTYCZNA LEKTURA BIBLII 33Bohater Starej Ziemi, Nyanatiloka, powstrzymuje plany kolejnej wyprawyksiężycowej, mającej przynieść Markowi ratunek:Nie przeszkadzaj mu umrzeć, bo może właśnie tego jest mu potrzeba.Jestżeś pewien, żeprzyjaciel twój więcej zdziałać może żyw i sam nizli jasna jaka o nim legenda, która z pokoleńpójdzie w pokolenia? Czy chcesz ją przerwać w zaczątku? Zniweczyć? Unicestwić?47Drugi mesjaniczny tekst %7łuławskiego sięga do faktów historycznych.KoniecMesjasza przypomina postać fałszywego proroka Sabbataja Cwi, który w XVIIwieku zdołał poruszyć lokalne społeczności %7łydów całej Europy, obiecującwypełnienie Boskiego przyrzeczenia powrotu narodu wybranego do ZiemiZwiętej.Czas, w jakim żył i działał realny prototyp bohatera dramatu, był (analogicznie jak w historycznej pracy Renana i w fantastycznym świecie Zwycięzcy)wybitnie mitotwórczy.Określany bywa jako czarna epoka w dziejach narodużydowskiego: społeczności diaspory doznawały prześladowań w całej nieomalEuropie.Spośród wielu powstałych w tym czasie herezji religijnych i doktrynmesjanicznych wymienia się zwykle nazwiska dwu twórców: Barucha Spinozyoraz Sabbataja Cwi Mesjasza ze Smyrny48.Historyczny Sabbataj ogłasza się w 1648 roku boskim Pomazańcem (datanie była przypadkowa, Księga Zohar wymienia ją jako początek ery zbawienia).Odbywa podróże po Bliskim Wschodzie, zjednując sobie licznych zwolenników.Rozgłos jego działań rozchodzi się po całej Europie.Z dziesiątkówmiast i miasteczek wyruszają %7łydzi, by spotkać się z Mesjaszem, który poprowadzi ich, w co wierzą głęboko, do Ziemi Zwiętej.Sabbataj, otoczony przez coraz liczniejszą rzeszę wyznawców, udaje się doKonstantynopola, by upokorzyć czy zdetronizować sułtana Mahometa IV,władcę świętej ojczyzny %7łydów.Z rozkazu sułtana zatrzymano go, ale spotkaniez nim stało się celem pielgrzymek.Pośród przybywających z całego świata znajduje się też kabalista Nehemiasz Cohen, w którym powszechnie widziano wówczas zwiastuna państwa mesjańskiego .Odbywa z Sabbatajem całonocną rozmowę, poddając go wielu próbom; ogłosiwszy go wreszcie fałszywym Mesjaszem, składa przed sułtanem raport.Najpewniej pod wpływem rady CohenaMahomet IV daje Sabbatajowi wybór: konwersja albo śmierć.Ku zaskoczeniuwszystkich niedoszły Mesjasz składa wyznanie nowej wiary, przyjmuje imię Ma-hmed, odbiera od sułtana dobra ziemskie i zaszczyty49.47 J.%7ł u ła w sk i, Stara Ziemia.Kraków 1987, s.188.Trzeba zakwestionować tezę K a r w a c k iej (op.cit.), która widzi w postaci Marka (w wymiarze literackim, jak określa ta badaczka,banalnej) jedynie społecznika bezradnego i pozbawionego siły oddziaływania.48 Zob.H.G ra ettz, Historia %7łydów.Przełożył S.Szen h ak.T.8: Stan %7łydów w Europie odkońca XVI wieku do początków wieku XIX.Warszawa 1929. W.K eller, Vingt sicles d histoiredu peuple Juif.Arthaud, 1971. Th.G ol, Grands moments de l histoire juive.De la Bible lanaissance de l tat d Isral.Les diteurs Franais Runis, 1980.49 Konsekwencje wystąpienia Sabbataja były dalekosiężne.Z jednej strony, zainspirował onnarodziny dwu poważnych nurtów myśli religijnej (i społecznej) %7łydów: frankizmu i chasydyzmu;ponadto sekty sabbataistów przetrwały do początków XIX wieku.Z drugiej jednak strony, nieszczęśliwa historia fałszywego Mesjasza zmieniła charakter narodu jak pisze K eller (op.cit.),musiało upłynąć wiele czasu, aby %7łydzi mogli znowu komuś zaufać.Spowodowało to dezintegracjęcałej diaspory.3 Pamiętnik Literacki 1998, z.4 34 DARIUSZ TRZEZNIOWSKINieoczekiwana decyzja Sabbataja pozostała do końca nie wyjaśniona, byćmoże kierował nim zwykły strach, okazał się jedynie zwykłym słabym człowiekiem, który nie wytrzymał ciężaru misji.Sam Mesjasz deklarował potem wallenrodyczne motywy swej konwersji, gdy jako Mahmed usiłował nawracać Turków na judaizm
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
