[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Omyliła się jednak w swych rachubach i musiała za to zapłacić.Zwycięski z tej prób wszedł oczywiście lis, który mówiąc: "Jesteś winny, boś zbyt dobry, zbyt łaskawy, zbytnio dobroczynny" nie tylko uratował skórę, ale zapewne wkupił się także w łaski króla.Spośród czterech cnót kardynalnych: sprawiedliwość, mądrość, męstwo i uczciwość trzy pierwsze nie mają w świecie bajek żadnej wartości, ostatnia zaś jest najczęściej postulowaną postawą.Jej odrzucenie najczęściej prowadzi do jak najgorszych skutków."Ojciec łaskawy, syn rozrzutny":"Zawżdy się zbytek kończy doświadczeniem smutnymPłakał ojciec łakomy nad synem rozrzutnym;Umarli oba z głodu, każdy z nich zasłużyłSyn, że nadto używał, ojciec, że nie użył."Obydwie postawy, zarówno syna jak ojca były dwiema skrajnościami w stosunku do cnót umiaru, dlatego obydwie spotkała kara.Oprócz zwierząt bohaterami bajek są także ludzie, pojawiają się oni, gdy opisywanych cech w żaden sposób nie można przypisać zwierzętom.Bardzo często celem satyrycznych wycieczek w bajkach są pijacy ("Pijak"), karciarze, pieniacze ("Pieniacz"), osoby reprezentujące podwójną moralność ("Hipokryta", "Dewota", "Przyjaciel" - ożenił się zamiast, pomóc ożenić się przyjacielowi), lekarze, których Krasicki uważał za szarlatanów chełpiących się swoją wiedzą i zdolnych raczej zaszkodzić choremu niż go wyleczyć ("Doktor i zdrowie", "Doktor")."Doktor widząc, że mu się lekarstwo udałoChciał go często powtarzać; cóż się chorym stało?Że za drugim, trzecim razem bardzo go osłabił,Za czwartym jeszcze bardziej, a za piątym zabił."Wnioski jakie nasuwają się po zapoznaniu się ze światem i ludźmi z bajek Krasickiego nie są zbyt optymistyczne.O ponurych sprawach tego świata mówi Krasicki ze spokojem sceptycznego obserwatora, często z wykwintnym dowcipem, który łagodzi pesymistyczną prawdę o świecie.Krasicki pisząc satyry i stawiając się na stanowisku kpiarza zdaje się akceptować konkretną rzeczywistość, ale jednocześnie wierzyć, że istnieje możliwość jej doskonalenia.Wiara ta jest poniekąd silniejsza w zbiorze bajek, który ukazał się po śmierci autora "Bajki nowe".Ten tomik ma bowiem silniejszy charakter dydaktyczny mający właśnie na celu doskonalenie wyśmiewanej rzeczywistości."Bajki nowe" zawierają utwory adresowane wyraźnie do młodego czytelnika dlatego zapewne więcej tam pogodnego widzenia świata, choć także w tym zbiorze nie brak gorzkiej prawdy o zawiłościach i paradoksach życia.Często świat utworów Krasickiego utożsamiano z epoką w której żył.Na pewno nie bez racji w takich utworach jak "Ptaszki w klatce" czy "Sąsiedztwo" ("Zły głód, wojna, powietrze; gorsi źli sąsiedzi") roi się od aluzji do ówczesnej, rozbiorowej sytuacji Polski.Utożsamienie świata bajek wyłącznie z jedną epoką byłoby jednak dużym uproszczeniem nie odzwierciedlającym prawdy.Albowiem Krasicki pisząc bajki opowiada o człowieku w ogóle, o cechach jego natury, które sprawiły, że świat, w którym życie wygląda tak, a nie inaczej.Krasicki przemienił obserwację problemów konkretnego społeczeństwa w konkretnej epoce w refleksje uniwersalne.Bajki poruszają tematykę aktualną w każdej chwili, chociaż wyrażają najpełniej ideowe niepokoje ludzi Oświecenia."Świat i ludzi" przedstawił także Krasicki w powieści "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki".Utwór ten łączy w sobie cechy różnych typów prozy europejskiej: powieści satyryczno-obyczajowej, przygodowej i utopijnej.Napisany jest w formie pamiętnika bez określenia czasu akcji.Powieść składa się z trzech ksiąg, z których pierwsza zawiera obraz życia szlachty polskiej osiemnastego wieku.Opisuje tradycyjną edukację w szkołach publicznych opierającej się na wpajaniu wiedzy za pomocą kar cielesnych; później "modnej edukacji" przez guwernera, która też nie ma wartości ze względu na nikczemny charakter samego nauczyciela.Następnie bohater znajduje się w warszawie uprawiając "sentymenty serca", odbywa także praktyki w trybunale lubelskim ucząc się nieuczciwych sposobów załatwiana spraw sądowych.Wreszcie bohater odbywa modny wojaż do Paryża skąd zmuszony jest uciec z powodu groźby więzienia dla dłużników.Te wyimaginowane strony pamiętnika mogłyby być rzeczywistymi dziejami młodego Polaka.II księga to opis egzotycznej wyspy Nipu.Zamieszkuje ją społeczność żyjąca w idealnym ustroju , której członkowie nie znają "słów zdrada, kłamstwo, kradzież, pochlebstwo".W księdze III bohater chcąc wcielić w życie w swej Ojczyźnie ideały nipuańskie spotyka się z przeciwnościami nie do pokonania (z rozkładem politycznych instytucji, którą to sytuację śmiało można porównać do sytuacji epoki saskiej i wcześniejszych).Po niepowodzeniach Doświadczyński osiada na wsi stając się wzorem ziemianina-filozofa (Renesans - Kochanowski).Świat Krasickiego to po części świat satyryczny wymyślonych sytuacji, ale także świat mający swe konkretne wzorce w epoce Krasickiego.Trudno utożsamiać pijaka i głupca Popiela z "Myszeidy" z królem Stanisławem Augustem, ale kłótliwe obrady myszy i szczurów są jaskrawą aluzją do praktyk sejmowych.Ludzie kreowani przez Krasickiego to także postacie ministrów, którym bardzo możliwe, że można by przypisać nazwiska historyczne, których sądy na temat rządów króla Stanisława przedstawia nam autor w satyrze "Do króla".Jakie rodzaje i gatunki występują w literaturze Oświecenia.Jakie są ich źródła i czemu zawdzięczały popularność?BajkaW Oświeceniu bajka cieszyła się ogromną popularnością ze względu na dydaktyczny charakter, ujęty w zwięzłej i atrakcyjnej formie.Bajka należy do najstarszych utworów dydaktycznych.Wywodzi się z twórczości ludowej, a jako utwór literacki ukształtowała się w starożytnej Grecji.Za twórcę uznany jest półmityczny Ezop, który miał żyć w VI w.p.n.e.W literaturze rzymskiej zasłynął bajkopisarz Fedrus z I w.n.e.Obydwaj mieli wpływ na dalszy rozwój tego gatunku.Bajka to utwór dydaktyczny z pogranicza epiki i liryki, cechuje go alegoryczność (alegoria - utrwalony w literaturze, tradycji i kulturze czy nawet religii motyw, obraz oznaczający pewne ukryte, domyślne treści), gdyż bohaterami są zazwyczaj zwierzęta o ludzkiej psychice.Spełniają one zatem rolę masek umownych, oznaczających typowe właściwości czy ułomności ludzkie, zatem lis - przebiegły, chytry; wilk - zły; lew - odważny; sowa - mądra.Niekiedy bohaterami są ludzie i wtedy bajka nabiera cech satyry.Rodzaje bajek:lepigramatyczna (zwięzła i krótka)llnarracyjna (z minifabułą)lAtutami bajki są: zwięzłość, prosty język, aforycznie wyłożone i łatwe do zapamiętania przesłanie moralne.Zawierają pewien ładunek wiedzy życiowej, opartej na doświadczeniach ludzkich, pouczają i ostrzegają.Bajkopisarze przedstawiają w nich najczęściej dwie postawy: niewłaściwą, którą krytykują oraz pożądaną, zalecaną.Sens moralny bajki może być wypowiedziany wprost, jako tzw.morałzamieszczony na wstępie utworu lub w jego poincie, niekiedy zaś wynika z treści pośrednio.Funkcjonowanie bajki w kulturze Oświecenia spowodowało niezwykłą popularność tego gatunku.Prowadzono wręcz studia nad bajką.Sięgano po antyczny wzorzec Ezopa i francuską formułę bajki La Fontaine'a (tłumaczą i rozpowszechniając utwory obu twórców)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
