[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.3-22; A.Grabski, ZwiązekŻydów Uczestników Walki Zbrojnej z Faszyzmem, ibidem 1999, nr 2 (190), s.23-39; R.Mahler,Eastern., s.398-404, L.Shapiro, Poland., s.386-389; B.D.Weinryb, Poland., s.278-289; E.Reale, Raporty.Polska, 1945 -1946, Warszawa 1991, s.229-245; H.Shlomi, The Jewish OrganisingCommittee in Moscow and the Jewish Central Committee in Warsaw, June 1945-February 1946.Tackling Repatriation [w:] Jews in Eastern Poland and the USSR.1939-1946, red.N.Davies, A.Polonski, London 1991, s.240-254; R.Żebrowski, Z.Borzymińska, Po-lin.Kultura Żydów polskichw XX wieku (Zarys), Warszawa 1993, s.300-331; B.Szaynok, Ludność., s.71-88; J.Orficki, Szkicez dziejów stosunków polsko-żydowskich, 1918-1949, Szczecin 1983, s.161-262.3 Zob.R.Mahler, Eastern., s.402-403; L.Shapiro, Poland., S.389-391; B.Weinryb, Poland., s.268-277; C'.Szczepańczyk, Wpływ wojny i okupacji na sytuacją spółdzielczości polskiej i jej rola wodbudowie kraju do 1948 r.[w:] Gospodarcze i społeczne skutki., s.219-220.4 M.Muszkiewicz, Wpływ okupacji na przemiany struktury społecznej i gospodarczejdrobnomieszczaństwa polskiego [w:] Gospodarcze i społeczne skutki., s.235.39w 1947 r., kiedy rząd wzmocnił kontrolę nad gospodarką i pozostałymiaspektami życia.Relacje pomiędzy Żydami i komunistami były dość skomplikowane.Zjednej strony, mniejszość żydowska tradycyjnie szukała ochrony przedwiększością u każdej władzy centralnej.Z drugiej strony, komuniściwykorzystywali społeczność żydowską do celów propagandy skierowanej dozachodniej opinii publicznej.Komuniści propagowali swoją rolę jedynychobrońców Żydów w Polsce.W rzeczywistości jednak władze nie mogłyskutecznie chronić Żydów przed aktami przemocy, w których często brali udziałfunkcjonariusze aparatu bezpieczeństwa5.Jak stwierdził Jan Tomasz Gross,„antysemityzm był umiejętnie wykorzystywany do prowokowania pogromów,które miały na celu skompromitowanie opozycji demokratycznej w oczachZachodu”6.Ponadto, rząd w tajemnicy postanowił nie zwracać mieniażydowskiego skonfiskowanego przez Niemców, chociaż udawał, że spełniażądania Żydów.Ogólnie rzecz biorąc, jednostki mogły ubiegać się o zwrotmienia, chyba że prawa do niego rościło sobie państwo komunistyczne.Jednak owiele trudniej było odzyskać mienie gmin żydowskich.Na przykład w Bielsku-Białej władze korzystały z budynku należącego pierwotnie do społecznościżydowskiej, mimo wysiłków prawowitych właścicieli zmierzających do jegoodzyskania.Z drugiej strony, w Zabłudowie społeczność żydowska sprzedałaswój ośrodek7.Niektórym Żydom stopniowo udawało się odzyskać swoją własność.Zgodnie z relacją z Ostrowca, „Żydzi powoli usadawiali się na swoim.Wieluodzyskało sklepy i domy”8.Świadectwa, głównie wspomnienia Żydów,pokazują, iż jednostki odzyskały nieruchomości w Krakowie, Gorlicach,Bielance, Mszance, Hrubieszowie, Skarżysku, Mielcu, Łosicach, Lublinie,Nisku, Chełmie, Radomiu, Wasilkowie, Brańsku, Jędrzejowie, Krośniewicach,Strzyżowie, Drohiczynie, a bez wątpienia również5 Zob.L.Shapiro, Poland., s.385-86, B.Weinryb, Poland., s.258-265, 282-284, 290-307.6 J.T.Gross, Wojna., s.34.7 D.Wiewióra, Kilka uwag o społeczności żydowskiej w Bielsku-Białej po 1945 r.[w:] Żydzi wBielsku, Białej i okolicy.Materiały z sesji naukowej odbytej w dniu 19 stycznia 1996 r., red.J.Polak,J.Spyra, Bielsko-Biała 1996, s.132; S.Datner, Wojewódzki Związek Gmin Żydowskich wBiałymstoku, Upoważnienie [dotyczy odzyskania i sprzedaży własności społeczności żydowskiej wZabłudowie], 23 IV 1945 r.(kopia w zbiorach autora).8 Ostrowiec Jewry exists no more! [w:] The Ostrowiec Memorial Book.A Monument on the Ruins ofan Annihilated Jewish Community, http://www.kampel.com/memorial/yzkor/ostrowiec/index.htm.40w wielu innych miastach.Po przeanalizowaniu przypadku majątku żydowskiegow Szydłowcu Grzegorz Miernik doszedł do wniosku, iż wielu prawowitymwłaścicielom, którzy wrócili do tego miasteczka, udało się odzyskać domy, alewiększość z nich sprzedawała je i wyprowadzała się9.Najprawdopodobniej wwiększości przypadków prawowici właściciele otrzymywali cenę niższą niżwartość rynkowa nieruchomości.Wynikało to zarówno z tego, iż właścicielechcieli jak najszybciej opuścić Polskę, jak i z ich przekonania, iż własnośćprywatna zostanie wkrótce skonfiskowana przez komunistów, co wzmacniało teżoczywiście chęć emigracji.Na przykład Maryla Westreich zdecydowała się nasprzedaż kamienicy, którą odziedziczyła w Tarnowie.Jak stwierdzał jejprzyjaciel, „nie mogła oczekiwać kokosów z tej nieruchomości.W tym czasiePolska rządzona była przez Sowietów i powszechnie oczekiwano, że własnośćprywatna zostanie znacjonalizowana.Polski goj postanowił wykorzystać szansę ikupić budynek.Sprzedała całą kamienicę, która miała co najmniej dwanaściemieszkań i kilka pięter, za 100 dolarów”10.Niektóre świadectwa wskazują, iż nawet na najniższym, gminnymszczeblu, organy wybieralne (rady gminy) uznawały prawa prawowitychwłaścicieli, również Żydów.Przynajmniej w niektórych przypadkach rady te,złożone z niekomunistów, głosowały za zwróceniem ziemi, a także9 Zob.S.Rosen, My Lost World A Survivor's Tale, London 1993, s.289; S.P.Oliner, RestlessMemories: Recollections of the Holocaust Years, Berkeley 1988, s.182; idem.Narrow Escapes.ABoy's Holocaust Memories and Their Legacy, St.Paul 2000, s.153-153; M.Korenblil, K.Janger,Until We Meet Again.A True Story of Love and War.Separation and Reunion, New York 1983, s.286; D.Binder, Abandoned [w:] Heroes of the Holocaust, red.A.Geier, Miami 1993, s.219; J.Munro, Białystok to Birkenau.The Holocaust Journey of Michel Mielnicki, Vaneouver 2000, s.13,221-222; O.Pinkus, A Choice of Masks, Engelwood Cliffs 1969, s.6, 23, 75; N.Lasman,Wspomnienia z Polski, 1 sierpnia 1944 -30 kwietnia 1957, Warszawa 1997, s.25; A.Bronowski,They Were Few, New York 1991, s.42; S.Puchalski, Partyzanci „Ojca Jana”, Stalowa Wola 1996,s.459; M.Verstandig, I Rest My Case, Melbourne 1995, s.204, 212; B.Stanisławczyk, Czterdzieścitwardych, Warszawa 1997, s.142, 251-252; J.Niczyporowicz, Ciemność z jasnością,„Rzeczypospolita.Plus-Minus”, 20-21 V 2000; S.R.Katowska, Uciekać, aby żyć, Lublin 2000, s.236-237; A
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
